Page 53 - 8meta_tur

ANLAM İLİŞKİLERİNE GÖRE CÜMLELER

Öğreten Etkinlikler

Neden – Sonuç Cümleleri:
Bir eylemin, gerçekleşen bir olayın veya ortaya çıkan bir durumun gerekçesiyle birlikte verildiği cümlelere neden-sonuç cümleleri
denir. Neden-sonuç cümleleri genellikle “-dığı/-diği/-duğu/-düğü için, -den/-dan dolayı, -dığından/-diğinden/-duğundan/-
düğünden, ile, diye, çünkü” gibi ek ve sözcüklerle yapılır.

ÖRNEK: Eli kanadığı için ağlıyordu.(Ağlamasının nedeni elinin kanamasıdır.)
Kardan dolayı yollar kapanmıştı. (Yolların kapanmasının nedeni karın yağmasıdır.)
Dersi düzgünce dinlediğinden iyi puanlar alıyordu. (İyi puanlar almasının nedeni dersi düzgünce dinlemesidir.)
Yazın gelmesiyle okullar yaklaşık üç aylık tatile girdi. (Okulların tatile girmesinin nedeni yazın gelmesidir.)
Kedisi kayboldu diye çok üzülüyordu. (Üzülmesinin nedeni kedisinin kaybolmasıdır.)
Bu sene şampiyon olduk çünkü kadro iyiydi. (Şampiyon olunmasının nedeni kadronun iyi olmasıdır.)

• Neden-sonuç cümleleri bazen herhangi bir ek veya kelime olmaksızın yapılabilir.
ÖRNEK: Çok gürültü yapma, komşular rahatsız oluyor. (Gürültü yapılmamasının nedeni komşuların rahatsız olmasıdır.)

Amaç-Sonuç Cümleleri:
Eylemin hangi amacı gerçekleştirmek, hangi hedefe ulaşmak için yapıldığını ifade eden cümlelere amaç-sonuç cümleleri denir.
Amaç-sonuç cümleleri genellikle “-mak için/-mek için, diye, üzere” gibi ek ve sözcüklerle yapılır.

ÖRNEK: Bebek kaplanı görmek için hayvanat bahçesine gittik. (Hayvanat bahçesine gitmesinin amacı kaplanı görmektir.)
Kardeşini korkutmak için kapı arkasına saklandı. (Kapı arkasına saklanmasının amacı kardeşini korkutmaktır.)
Gece okurum diye yanıma kitap aldım. (Yanına kitap almasının amacı gece okumaktır.)
Müdür konuşma yapmak üzere kürsüye geldi. (Müdürün kürsüye gelmesinin amacı konuşma yapmaktır.)

• Amaç-sonuç cümlelerindeki amaç bölümü “henüz gerçekleşip gerçekleşmediği belli olmayan” bir durumdan söz eder. Bu
özelliği onu neden-sonuç cümlelerinden kolaylıkla ayırır. Çünkü neden-sonuç cümlelerindeki neden bölümü “olmuş, bitmiş,
gerçekleşmiş” bir durumdan söz eder.
ÖRNEK: Yemek yapmak için mutfağa geçtim. (Mutfağa geçmiş ama yemeğin yapılıp yapılmadığı belli değildir.)
amaç sonuç
Hasta olduğu için gelememiş. (“Hasta olma” durumu gerçekleşmiş.)
neden sonuç

Koşul-Sonuç Cümleleri:
Bir olayın veya durumun gerçekleşmesinin başka bir olay veya durumun gerçekleşmesine bağlı olduğu cümlelere koşul-sonuç
cümleleri denir. Koşul-sonuç cümleleri genellikle “-se/-sa, mi, üzere, ki, ama, -ınca/-ince, -dıkça/-dikçe” ek ve kelimeleriyle yapılır.

ÖRNEK: Böyle devam edersem sınavı kazanırım. (Sınavı kazanmak böyle devam etme koşuluna bağlıdır.)
Ehliyet aldın mı araba kullanabilirsin. (Araba kullanabilmek ehliyet alma koşulunun yerine getirilmesine bağlıdır.)
Resim yapabilirsin ama önce ödevlerini bitireceksin. (Resim yapabilmek ödevlerin bitirilmesine bağlıdır.)
Kitabı yarın getirmek üzere alabilirsin. (Kitabı alabilmek yarın getirme koşulunun yerine getirilmesine bağlıdır.)

ÖĞRETEN NOTLARIM

53