Page 155 - 7mod_tur

TEST
1
Anlatım Bozukluğu / Öğreniyorum, Uyguluyorum

1. Kurduğumuz cümleler anlam olarak bir netliğe sahip olmalıdır. Okuyanlar, anlatılmak isteneni açık bir şekilde
anlamalıdır. Cümle içinde kullanılan kelimelerin birbirini yalanlamaması, anlam olarak birbiriyle çelişmemesi
gerekir. Cümleden tek bir anlam çıkmalı, birbiriyle çelişen anlamlar bulunmamalıdır. “Mutlaka yeni sistemle
ilgili bilgi sahibi olabilir.” şeklinde kurulan bir cümleyi okuyanların sözü edilen kişinin yeni sistemle ilgili bil-
gi sahibi olduğunu ya da olmadığını anlaması mümkün değildir. Bunun nedeni cümlede kullanılan “mutlaka”
sözcüğünün kesinlik “olabilir” sözcüğünün ise ihtimal anlamı katmalarıdır. İkisi birbiriyle çelişmektedir. Kişinin
bilgi sahibi olduğu anlatılıyorsa “Mutlaka yeni sistemle ilgili bilgi sahibi olmuştur.” şeklinde düzeltilmelidir. Eğer
anlatılmak istenen ihtimal anlamıysa cümle “Yeni sistemle ilgili bilgi sahibi olabilir.” şeklinde düzeltilmelidir.
Bu açıklamalara göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlamca çelişen sözcüklerin bir arada kullanıl-
ması sonucu bir anlatım bozukluğu oluşmaz?

A) Kuşkusuz seninle tanıştığımızı biliyor olmalı.
B) Hiç şüphesiz en uygunu bu işi ona vermen sanırım.
C) Elbette bu zor çalışmayı bitiririz belki.

D) Eminim bu soruyu sen çözmedin, cevabı öğretmen söyledi galiba.

2. Deyimler anlatımı kuvvetlendiren, cümlelerimize renk katan, dilimizin zenginliğini gösteren söz öbekleridir. En
önemli özelliği anlam ve kurulduğu kelimeler bakımından kalıplaşmış olmasıdır. Bu sebeple bir deyimi kulla-
nırken hem kelimelerini değiştirmememiz hem de anlamına uygun kullanmamız gerekir. “Okulda öğretmenlik
yaparken müfettişlerin her gelişinde eteklerimiz zil çalardı.” şeklinde kurulan bir cümlede anlatılmak istenen
müfettişlerin gelişinin bir tedirginlik oluşturduğudur. Fakat cümlede kullanılan “etekleri zil çalmak” deyimi çok
sevinmek anlamına geldiği için bu cümle bir anlatım bozukluğu oluşturmuştur. Cümleyi “Okulda öğretmenlik
yaparken müfettişlerin her gelişinde eteklerimiz tutuşurdu. “ şeklinde kullanırsak tedirginlik anlamını “etekleri
tutuşmak” deyimi verdiği için anlatım bozukluğu düzeltilmiş olur.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir deyimin yanlış kullanılmasından kaynaklanan bir anlatım bozuk-
luğu yapılmıştır?

A) Nerede yanlış yaptık anlamadım, müşteriler birer birer ayaklarını alıştırdı.
B) Amaan, her işle ben mi uğraşacağım; azıcık aşım, kaygısız başım…
C) Çok uğraştım ama olmuyor; artık omuzlarım çöktü.
D) Ne yapsam olmadı, bir türlü öğretmenin gözüne giremedim.

3. Bir sözcüğün cümle diziminde yanlış yerde kullanılması anlamı karıştırdığı için anlatım bozukluğu oluşturur.
Örneğin “Tecrübeli bir şoför, uykusuz araba kullanmaz” cümlesinde “uykusuz” kelimesi araba kelimesinin sıfatı
gibi kullanılmıştır. Halbuki anlatılmak istenen arabanın uykusuz kullanılmamasıdır. Bu yüzden doğru cümle
“Tecrübeli bir şoför, arabayı uykusuz kullanmaz” şeklinde olmalıdır.
Bu açıklamaya göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde sözcüğün yanlış yerde kullanılmasından kaynak-
lanan bir anlatım bozukluğu vardır?

A) Oturduğu yerden emir vermeye alışmış.
B) Bu şiir, benim ilk beğenerek okuduğum şiirdir.
C) Sevimli ayıcık, başına gelecekleri tahmin bile edemezdi.
D) Bozulan kravatımı tekrar bağlamak zorunda kaldım.

155