Page 214 - og_7den_8e_Tur

7'DEN 8'E 11. BÖLÜM
CÜMLENİN ÖGELERİ

YARDIMCI ÖGELER

NESNE

Öznenin yaptığı işten doğrudan etkilenen kelimelere nesne denir. İkiye ayrılır:

Belirtili Nesne:
Belirtme hâli eki (-i) almış nesnelerdir. Yükleme "Neyi? ve Kimi?" soruları sorularak bulunur.
Onun düşüncelerini çok beğeniyorduk.
Belirtili nesne
Belirtisiz Nesne:
Belirtme hâli eki almamış olan, yani yalın hâlde bulunan nesnelerdir. “Ne” sorusu sorularak bulunur. (Özneyle
karıştırılmamalıdır. Özne işi yapan nesne işten etkilenendir.)
ÖRNEKLER:
Bakkaldan ekmek aldım.

Her gün gazete okuyorum.
YER TAMLAYICISI (DOLAYLI TÜMLEÇ)
Yüklemin yöneldiği, bulunduğu, çıktığı yeri gösteren ögedir. “Nereye, nerede, nereden, kime, kimde, kim-
den, neye, neyde, neyden...” sorularıyla bulabiliriz.
Genellikle ismin yönelme(-e), bulunma(-de), ayrılma(-den) hâl ekini alırlar.
Aslı çarşıya gitti.
Bu konuda sana hak veriyorum.
İşleri iyi gitmeyince memleketine taşındı.

Yer tamlayıcıları, ismin yönelme(-e), bulunma(-de), ayrılma(-den) hâl ekini alırlar. Fakat bu ekleri alan her
sözcük, cümlede yer tamlayıcısı görevinde kullanılmaz. Eki alan sözcüğün cümlede yer veya yön bildirmesi
gerekir.

"LGS haziranda yapılacak." cümlesindeki yönelme hâl ekini alan sözcük yer tamlayıcısı değildir. Yüklemin
anlamını zaman açısından etkilediği için zarf tümlecidir.

ZARF TÜMLECİ

Cümlede yüklemin anlamını durum, zaman, yer-yön, miktar, soru yönlerinden tamamlayan ögedir. Cümlede
zarf görevindeki sözcükler zarf tamlayıcısıdır. Yükleme sorulan “nasıl, neden, niçin, niye, ne zaman, ne
yöne, ne kadar…” sorularıyla bulunur.

Öğretmen gülümseyerek cevap verdi.
Özne Zarf tümleci B.siz N. Yüklem

Maaş ödemeleri haftaya yapılacakmış.
Sözde özne Zarf tümleci Yüklem

UYARI:
Yer-yön bildiren kelimeler (aşağı, yukarı, içeri, dışarı, ileri, geri) “–e, -de, -den” hâl eklerini aldıklarında yer tam-
layıcısı (dolaylı tümleç), yalın olarak kullanıldıklarında zarf tümleci olurlar.
Öğrenciler dışarı çıktı. Öğrenciler dışarıya çıktı.
Zarf Tümleci Yer Tamlayıcısı

213