Page 47 - 8_sf_Tane Tane Fen Bilimleri Defter Kitap.indd

Kalıtım

Öğreten Bilgi

Kalıtım
Anne ve babadan çocuklara geçen özelliklere kalıtsal özellikler denir. Canlılarda göz
rengi, ten rengi, saçın kıvırcık ya da düz olması ve kan grubu gibi özellikler kalıtsal özel-
liklerdir. Kalıtsal özelliklerin anne ve babadan yavrulara (kuşaktan kuşağa) aktarımını TANE TANE ÖĞREN
inceleyen bilim dalına kalıtım ya da genetik denir.

Genetik biliminin kurucusu olarak kabul edilen Gregor Mendel (Gıregor Mendel) de bu
konuyu araştıranlardan biridir.

Neden bezelye bitkisi?
• Bezelyenin kolay yetiştirilebilmesi ve kısa zamanda ürün verebilmesi.
• Sadece kendi içinde tozlaşma yapması.
• Bezelyelerde karakter sayısının (çiçek rengi, tohum rengi, tohum şekli vb.) fazla olması.
• Karakterlerin belirgin bir şekilde görülebilmesi.

Kalıtım ile ilgili kavramlar:

Baskın (dominant) gen: Bir karakter oluşurken etkisini her durumda gösterebilen gene denir. Baskın genler
büyük harfle gösterilir. (A, K, M, U, ...)

Çekinik (resesif) gen: Bir karakter oluşurken etkisini ancak homozigot durumda gösterebilen gene denir.
Çekinik genler küçük harfle gösterilir. (a, k, m, u, ...)
Genotip: Bir canlının genetik kodlarının tamamına denir.

Fenotip: Genotipin etkisiyle ortaya çıkan canlının dış görünüşüne denir.
Saf döl: Canlılarda biri anneden diğeri babadan gelen gen çiftinin her ikisinin de aynı olması (ikisi de baskın
gen ya da ikisi de çekinik gen) durumudur. (AA, aa) Saf döle arı döl ya da homozigot da denilmektedir.
Melez döl: Canlılarda biri anneden diğeri babadan gelen gen çiftinin farklı olması (Biri baskın gen, diğeri
çekinik gen) durumudur. (Aa, Bb) Melez döle heterozigot da denilmektedir.

Bir ailenin çocukları anne ve babalarına benzer, fakat onların aynı-
sı değildirler. Çünkü her özelliğimizi biri anneden diğeri babadan
gelen bir çift gen kontrol eder. Bu genlerin taşıdığı özelliklerin bas-
kın veya çekinik olması çocuğun sahip olacağı özellikleri belirler.
Fenotipte her zaman baskın genin özelliği görülür.

47