Page 272 - 8meta_tur

YAZIM KURALLARI

Öğreten Etkinlikler

2. Ünlüyle başlayan ek aldıklarında vurgusuz orta hecesindeki dar ünlüsü düşen kelimelerle oluşturulan ikilemelerde ikinci
kelimenin dar ünlüsü düşmez:
ağız ağıza, burun buruna, koyun koyuna (yatmak), omuz omuza, devirden devire, nesilden nesile, oğuldan oğula, şehirden şehire vb.
3. İçeri, dışarı, ileri, şura, bura, ora, yukarı, aşağı gibi sözler ek aldıklarında sonlarında bulunan ünlüler düşmez:
içerde değil içeride, dışardan değil dışarıdan, ilerde değil ileride, şurda değil şurada, burda değil burada, orda değil orada, yukarda değil
yukarıda, aşağda değil aşağıda vb.
Ünsüz Türemesi
Arapçadan dilimize giren ve özgün biçimlerinde sonunda ikiz ünsüz bulunan kelimeler Türkçede tek ünsüzle kullanılır. Bu kelimeler
ünlüyle başlayan ek veya yardımcı fiille kullanıldıklarında sondaki ünsüz ikizleşir:
hak (hakkı), his (hissi), ret (reddi), şer (şerri), tıp (tıbbı), zam (zammı), zan (zannı); af (affetmek), his (hissetmek)
Ünsüz Uyumu
Dilimizde sert ünsüzle biten kelimeler sert ünsüzle başlayan ekler alır:
aç-tı, aş-çı, bak-tım, bas-kı, çiçek-ten, düş-kün, geç-tim, ipek-çi, seç-kin, seç-ti, süt-çü vb.
Yumuşak ünsüzle biten kelimeler ise yumuşak ünsüzle başlayan ekler alır:
al-dı, an-dı, bil-gi, del-gi, göz-cü, ver-di, yol-da vb.

Kökeni Türkçe olan kelimelerin sonunda b, c, d, g ünsüzleri bulunmaz. Ancak anlam farkını belirtmek üzere ad, od, sac gibi birkaç
kelimenin yazılışında bu kurala uyulmaz:
ad (isim), at (binek hayvanı); od (ateş), ot (bitki); sac (yassı demir), saç (kıl).
Çok heceli kelimeler ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında sonlarında bulunan p, ç, t, k ünsüzleri yumuşayarak b, c, d, ğ’ye dönü şür:
kelep / kelebi; ağaç / ağacı, kazanç / kazancı; geçit / geçidi, kanat / kanadı; başak / başağı, bıçak / bıçağı vb.
Ancak birden fazla heceli olduğu hâlde sonlarındaki ünsüzleri yumuşamayan kelimeler de vardır:
anıt / anıtı, bulut / bulutu, kanıt / kanıtı, ölçüt / ölçütü vb.
UYARI: Bazı alıntı kelimelerde yumuşama olmaz:
ahlak / ahlakın, cumhuriyet / cumhuriyete, evrak / evrakı, hukuk / hukuku, ittifak / ittifaka, sepet / sepeti, tank / tankı vb.
Tek heceli kelimelerin sonunda bulunan p, ç, t, k ünsüzleri ise iki ünlü arasında korunur:
ak / akı, at / atı, bük / bükü, ek / eki, et / eti, göç / göçü, ip / ipi, kaç / kaçıncı, kök / kökü, ok / oku, ot / otu, saç / saçı, sap / sapı, suç / suçu, süt /
sütü vb.
Buna karşılık tek heceli olduğu hâlde sonlarındaki ünsüzleri yumuşayan kelimeler de vardır:
but / budu, dip / dibi, gök / göğü, kap / kabı, kurt / kurdu, uç / ucu, yurt / yurdu vb.

7. Aşağıdaki cümlelerde yazım yanlışı yapılanları işaretleyiniz.
Saçımda yaptığım değişikliği farketmemen beni çok üzdü.
Daha önce sana vişne çürüğü renginin gitmediğini söylemiştim.

Hava tahminleri Kuzeybatı Ege’de fırtına beklendiğini söylüyor.
Kitabın ön sözünde benden de bahsetmişler.
Üniversite, dilbilgisi derslerini vermek üzere hoca arayışına girdi.

Senin de bu kadar çağdışı görüşlerin olduğu hiç aklıma gelmezdi.
Askerlerimiz omuz omza çarpışırken bir an bile geri dönmeyi düşünmedi.
Mavi buludun ne yazık ki hiç arkadaşı kalmamıştı.

Yalan yalnış bilgilerle karşımıza çıkmaya utanmıyor musun?
Orijinal sözlerin yalnızca senden mi çıkacağını zannediyorsun.

272