Page 267 - 8meta_tur

YAZIM KURALLARI

Öğreten Etkinlikler

Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler
Belirtisiz isim tamlamaları, sıfat tamlamaları, isnat grupları, birleşik fiiller, ikilemeler, kısaltma grupları ve kalıplaşmış çe kimli fiillerden oluşan
ifadeler yeni bir kavramı karşıladıklarında birleşik kelime olurlar. Birleşik kelimeler belirli kurallar çerçevesinde bitişik veya ayrı olarak yazılır.
Birleşik kelimeler aşağıdaki durumlarda bitişik yazılırlar:
1. Ses düşmesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır:
birbiri (< biri biri), kaynana (< kayın ana), kaynata (< kayın ata), nasıl (< ne asıl), niçin (< ne için), pazartesi (< pazar ertesi), sütlaç (< sütlü aş) vb.

2. Özgün biçimleri tek heceli bazı Arapça kökenli kelimeler etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yardımcı fiilleriyle birleşirken
ses düşmesine, ses değişmesine veya ses türemesine uğradıklarında bitişik yazılır:
emretmek, meno lunmak, cemetmek, kaybolmak; darbetmek, dercetmek, hamdetmek; affetmek, hissetmek, reddetmek vb.
3. Kelimelerden her ikisi veya ikincisi, birleşme sırasında anlam değişmesine uğradığında bu tür birleşik kelimeler bitişik yazılır.

a. Bitki adları:
aslanağzı, civanperçemi, keçiboynuzu, kuşburnu, turnagagası, açıkağız, akkuyruk (çay), alabaş, altınbaş (kavun), altıparmak (palamut), beşbıyık
(muşmula), çobançantası, karnıkara (börülce), katırtırnağı, kuşyemi, şeytanarabası, yılan yastığı, akşamsefası, camgüzeli, çadıru şağı, ayşekadın
(fasulye), hafızali (üzüm), havvaanaeli, meryemanaeldiveni vb.

b. Hayvan adları:
danaburnu (böcek), akbaş (kuş), alabacak (at), bağrıkara (kuş), beş parmak (deniz hayvanı), çakırkanat (ördek), kababurun (balık), kamçıkuyruk
(koyun), kamışkulak (at), karagöz (balık), kara fatma (böcek), kızılkanat (balık), sarıkuyruk (balık), yeşilbaş (ördek), sazkayası (balık), sırtı kara
(balık), şeytaniğnesi, yalıçapkını (kuş), bozbakkal (kuş), bozyürük (yılan), karadul (örümcek) vb.

c. Hastalık adları:
itdirseği (arpacık), delibaş, karabaş, karabacak vb.

ç. Alet ve eşya adları:
balıkgözü (halka), deveboynu (boru), domuztır nağı (kanca), horozayağı (burgu), kargaburnu (alet), kedigözü (lamba), leylekgagası (alet),
sıçankuyruğu (törpü), gagaburun (gemi), kancabaş (kayık), adayavrusu (tekne) vb.

d. Biçim, tarz, tür, motif vb. adlar:
ayıbacağı (yelken biçimi), balıksırtı (desen), civankaşı (nakış), eşek sırtı (çatı biçimi), kazkanadı (oyun), kırlangıçkuyruğu (işaret), koçboynuzu
(desen), köpekkuyruğu (yağlı güreş), sıçandişi (dikiş), balgümeci (dikiş), beşikörtüsü (çatı biçimi), turnageçidi (fırtına) vb.

e. Yiyecek adları:
hanımgöbeği (tatlı), ka dınbudu (köfte), kedidili (bisküvi), dilberdudağı (tatlı), tavukgöğsü (tatlı), vezirparmağı (tatlı), bülbülyuvası (tatlı),
kuşlokumu (kurabiye), alinazik (kebap) vb.
f. Oyun adları:
beştaş, dokuztaş, üçtaş vb.

g. Gök cisimlerinin adları:
Altıkardeş (yıldız kü mesi), Arıkovanı (yıldız kümesi), Büyükayı (yıldız kümesi), Demirkazık (yıldız), Küçükayı (yıldız kü mesi), Kervankıran (yıldız),
Samanyolu (yıldız kümesi), Yedikardeş (yıldız kümesi) vb.

ğ. Renk adları:
baklaçiçeği, balköpüğü, camgöbeği, devetüyü, fildişi, gülkurusu, kavuniçi, narçi çeği, ördekbaşı, ördekgagası, tavşanağzı, tavşankanı,
turnagözü, vapur dumanı, vişneçürüğü, yavruağzı vb.

267