Page 117 - 8meta_tur
P. 117
PARAGRAFIN ANLATIM ÖZELLİKLERİ
Öğreten Etkinlikler
Anlatım Biçimleri:
1. Açıklayıcı Anlatım: Daha çok düşünce yazılarında başvurulan bu anlatım biçiminde amaç okuyucuya bilgi vermek, bir şeyler
öğretmektir. Bu anlatım biçiminde yazar duygulara yer vermez, nesnel bir anlatım kullanır.
ÖRNEK: Japonya merkezli Astroscale adlı özel bir şirket uzaydaki enkaz parçalarını toplamak için bir uydu geliştirdi. Çalışmalarıyla
yörünge sürdürülebilirliğini ve uzayda güvenli alanlar sağlamayı amaçlayan şirket, geliştirdikleri uyduya ELSA-d adını verdi.
2. Tartışmacı Anlatım: Bu anlatım biçiminde yazar kendi görüşlerini savunurken karşı çıktığı görüşü çürütmeye çalışır. Bu yüzden
yazarın amacı savunduğu görüşü ispatlamak, okuyucuya kabul ettirmeye çalışmaktır.
ÖRNEK: Son zamanlarda yorumlarını takip ettiğim bazı yazarlar Türkçenin bir dünya dili olmadığını söylüyorlar. Sorarım onlara,
Türkçe mi dünya dili değil? Doğuda Moğolistan ve Çin içlerinden, batıda Viyana’ya; kuzeyde Sibirya’dan, güneyde Bağdat, Lübnan
sınırı ve Kıbrıs içlerine kadar uzanan büyük coğrafyada Türkçe konuşulmaktadır.
3. Öyküleyici Anlatım: Yaşanmış veya yaşanması muhtemel olayların kişi, yer ve zaman ifade edilerek anlatıldığı anlatım biçimidir.
Bu anlatım biçimi daha çok öykü ve roman gibi olay yazılarında tercih edilir.
ÖRNEK: Yine ahırda bağırıyordu Küpeli. Neredeyse doğuracaktı. Yerinde duramıyor, sabah ezanların okunmasıyla beraber
melemeye başlıyordu. Ta ki Hatice Hanım gelip de kapısını açana dek. Küpeli çok sevdiği sahibi Hatice Hanım’ı görür görmez
onun üzerine atlayıp yüzünü okşamak istercesine tırmanmaya çalıştı.
4. Betimleyici Anlatım: Gözlemin esas olduğu bu anlatım biçiminde amaç varlıkların okuyucunun zihninde canlanmasını
sağlamaktır.
ÖRNEK: Küçük burnunda siyah lekeler vardı fakat bu lekeler onu daha sevimli gösteriyordu. Gülümsediği zaman insanın içine
huzur dolardı. İnci gibi, bembeyaz dişleri, uzun, siyah saçları vardı. Narin parmakları kırılıverecek gibi incecikti.
Düşünceyi Geliştirme Yolları:
1. Örnekleme: Düşünceler soyuttur, onları somut hâle getirmek için anlatılanlarla ilgili bir kişi, olay veya durum örnek
gösterilmelidir.
ÖRNEK: “Sanatı Koklayın: Uçucu-Renkli Kokular” adındaki sergide ziyaretçiler resimlere yalnızca bakmakla kalmıyor aynı zamanda
resimleri koklayabiliyor. Örneğin bir sanat eleştirmeni, kokulardan birini “bozulmuş balıkla dolu kirli bir spor çantası” olarak
tanımlamış.
2. Tanımlama: Bir varlığın veya kavramın ne olduğunun açıklamasıdır. Nesnel olabileceği gibi öznel tanım cümleleri de vardır.
ÖRNEK: İstatistik, bir sonuç çıkarmak için belirli yöntemlerle veri topladıktan sonra bu verileri analiz edip sayılarla belirtme işidir.
3. Karşılaştırma: Birden çok varlık, kavram ya da olayın benzer veya farklı yönlerini ortaya koyan düşünceyi geliştirme yoludur.
ÖRNEK: İskoçya, dünyanın en fazla sayıda gelgitten elektrik enerjisi elde eden su altı türbinine sahip ülkedir.
4. Tanık Gösterme: Açıklama yaparken düşünceyi desteklemek için tanınmış kişilerin sözlerinden yararlanmaktır.
ÖRNEK: Sevginin temeli yaratılmış bütün canlılara değer vermekten, onları sevmekten geçer. Yunus Emre’nin dediği gibi:
“Yaratılanı severim, yaratandan ötürü.”
5. Sayısal Verilerden Yararlanma: Düşünceleri kanıtlamak için sayılardan, matematiksel verilerden, istatistiksel bilgilerden
faydalanmadır.
ÖRNEK: Boyu 22, eniyse yüzgeçleriyle beraber 28 santimetre uzunluğunda olan robot balık oldukça küçük boyutlara sahip.
6. Benzetme: Bir varlığı, kavramı veya olayı başka bir varlık, kavram veya olayın özellikleriyle anlatmaktır.
ÖRNEK: Büyük yazarlar karanlık bir gecede gökyüzünde parlayan yıldızlar gibidir. Var olduklarını biliriz ama onların kalitesine asla
erişemeyiz. Üstelik bize yol gösterirler, onlar sayesinde yolumuzu kaybetmeyiz.
117
