Page 215 - 8meta_tur

ÖZNESİNE GÖRE FİİL ÇATILARI

Öğreten Etkinlikler

Cümlede fiilin özne ve nesneyle ilişkisine çatı denir. Bir cümlede çatıdan bahsedebilmek için öncelikle yüklemin fiil olması
gerekir. Yüklemi fiil olmayan cümlelerde çatı özelliği aranmaz. Örneğin “Eda, sabahleyin erkenden uyandı.” cümlesinde yüklem
uyan- fiili olduğu için bu cümlenin çatı özelliklerine bakarız. “Onun giyimi her zaman çok şıktı.” cümlesinde ise yüklem şıktı
sözcüğüdür. Bu sözcük fiil olmadığı için bu cümlede çatı özelliği aranmaz.

1. Aşağıdaki cümlelerde çatı özelliği aranmayanları işaretleyiniz.
1. Zamanın adeta donduğu bu şehirde olmaktan çok mutluydu. ........................
2. Sıkılıyordu her seferinde para istemekten. ........................

3. Saatin bu kadar çabuk geçmesini beklemiyordu. ........................
4. Üzerindeki gömlek bir hayli eskiydi. ........................
5. Bu binayı göz açıp kapayıncaya kadar boyayıverdi. ........................

6. Odası da girip çıktığı her yer gibi oldukça düzenliydi. ........................

1. Etken Çatılı Fiiller
Cümlede fiilin gösterdiği işi gerçekleştiren gerçek bir özne varsa fiil etken çatılı bir fiildir. Örneğin ’’Gülsüm Hanım okul duvarlarını
resimlerle süsledi.” cümlesinde süsleme fiili etken bir fiildir. Çünkü süsleyen kişi yani özne cümlede Gülsüm Hanım olarak
verilmiştir. Oysa “Okul duvarları güzelce süslendi.” cümlesinde gerçek bir özne yoktur. Okul duvarları sözcük grubu sözde özne
göreviyle kullanılmıştır. Etken cümlelerde sözde özne değil, gerçek özne bulunur. Bazen öğrenciler gizli özne konusunda kafa
karışıklığı yaşıyor. İlk verdiğimiz cümleyi “Okul duvarlarını resimlerle süsledi.” şekline getirelim. Bu durumda cümlenin öznesi
gizli özne olan “o” zamiridir. Burada gizli özne vardır ama bu bir sözde özne değildir. Yani süsleme işini yapan kişi yine belirli bir
“o” kişisidir. Bu durumda bu cümlenin fiili olan süslen- fiili etken çatılı bir fiildir.

2. Aşağıdaki cümlelerin fiillerini bularak etken çatılı olanları işaretleyiniz.
1. Kuşlar özgürce gökyüzünde uçuyor. ........................

2. Semih kuş pazarından aldığı güvercinleri özgürlüğüne kavuşturmak için uçurdu. ........................
3. Annemin koltuk takımları bizim afacanların zıplamalarına dayanamayarak kırıldı. ........................
4. Bu kadar hissiz davranmana çok kırılmış. ........................
5. Faturalar düzenli ödenmemiş. ........................

6. Evin önündeki çukurda su birikmiş. ........................
7. Gönderdiğim alınacaklar listesi hiç dikkate alınmamış. ........................
8. Ağzımdan yanlışlıkla çıkan o söze alınmış mı? ........................
9. Ödevler bitirildi, çantalar hazırlandı, okul hazırlığı tamamlandı. ........................

10. Muhsin amca binbir güçlükle kamyonu tarlaya yanaştırdı. ........................

215