Page 235 - 8meta_fen

MADDE DÖNGÜLERİ VE ÇEVRE SORUNLARI

Öğreten Özet

Madde Döngüleri
Canlılar, kendileri için gerekli maddeleri çeşitli şekillerde ortamdan alır ve bu maddeleri kullanıp çeşitli şekillerde ortama geri
verir.
➢ Canlıların yapısında bulunan elementlerin tekrar tekrar doğada kullanılmasına ..................................................... denir.
(1)
➢ Doğada canlı yaşamını en fazla etkileyen madde döngüleri ...................., ....................., ..................... ve ..................... döngüleridir.
(3)
(4)
(5)
(2)
1. Su döngüsü YAĞIŞLAR
Su döngüsü, en kısa şekilde “suyun, yeryüzü ile atmosfer arasında YOĞUŞMA
devamlı dolanımı” olarak tanımlanabilir.
➢ Yeryüzündeki su döngüsünü başlatan ve devam ettiren Güneş'tir.
➢ Güneş, okyanuslardaki suyu ısıtır, ısınan su da buharlaşarak havaya YÜZEY AKINTILARI
karışır. Yükselen hava akımları, su buharını atmosfer içinde yukarıya BUHARLAŞMA
kadar taşır, orada bulunan daha soğuk hava bulutlar içinde yoğuşmaya
sebep olur. Hava akımları, bulutları atmosfer içinde hareket ettirir, bulut SOLUNUM - TERLEME
zerreleri bir araya gelerek, büyür ve su yağış (yağmur, kar, dolu) olarak
tekrar yeryüzüne iner.
➢ Su döngüsü esnasında su molekülleri sürekli hâl değiştirir. OKYANUSLARDA TOPLANMA SIZMA - SÜZÜLME
➢ Yeryüzündeki canlıların .........................., ......................... ve .........................
(7)
(8)
(6)
yapması da su döngüsünde etkilidir.
BİTKİ ALIMI

2. Azot döngüsü
Azot döngüsü, en kısa şekilde “azotun, toprak ile atmosfer arasında N
devamlı dolanımı” olarak tanımlanabilir.
➢ Canlıların büyüyüp gelişmesi için azota ihtiyaçları vardır. Çünkü azot
Ş mşek
proteinlerin ve DNA’nın önemli bir bileşenidir. YERYÜZÜNE İNİŞ Yıldırım ATMOSFERE ÇIKIŞ
➢ Doğadaki temel azot kaynağı atmosferdir ve atmosferin yaklaşık
%78'ini azot gazı oluşturur.
➢ Bitkiler ve organizmaların büyük bölümü atmosferdeki serbest azot-
tan besin maddesi olarak yararlanamaz. Bunun için azotun çeşitli süreç-
lerden geçmesi gerekir. NH Azotun b tk lere geç ş
➢ Özellikle baklagil tarzı bitkilerin köklerine tutunarak yaşayan azot Azot bağlayıcı NO Azot ayrıştırıcı
bağlayıcı bakteriler havadaki serbest azotu veya yıldırım - şimşek ile bakter ler Azotlu b leş kler bakter ler
toprağa gelen azotu azotlu bileşiklere dönüştürerek bitkilerin köklerine NH NO
bağlarlar. Ayrıştırıcılar
➢ Bitkiler azotlu bileşikleri topraktan alarak protein üretiminde kullanır
ve bu azot besin zincirleri vasıtasıyla diğer canlılara aktarılır.
➢ Ayrıştırıcılar canlı atıklarındaki azotun bir bölümünü yeniden üreticilerin kullanabileceği azotlu bileşiklere dönüştürür . Bir
bölümü ise azot ayrıştırıcı bakteriler tarafından azot gazına dönüştürülerek atmosfere verilir.

235